Weg naar duurzaamste mouterij gaat met kleine stapjes

Royal Swinkels Family Brewers had al een mouterij in het Brabantse Lieshout, maar net als in veel industriële processen levert schaalgrootte diverse voordelen op. En dus besloot de familiebrouwerij in 2004 een tweede mouterij te bouwen die binnenkort een flinke upgrade zal ondergaan. Swinkels sprak namelijk de ambitie uit de mouterij om te vormen tot de meest duurzame in zijn soort. Aan plantmanager Henk Bijma de taak om de grote verandering ook in de organisatie door te voeren.

Dat een belangrijke schakel in de internationale biermarkt juist in de Groningse Eemshaven terecht moest komen, was vooral strategisch bepaald. De combinatie van een diepzeehaven en een goede binnenvaartverbinding maakt de aan- en afvoer van grondstoffen en eindproduct mogelijk. Want de brouwgerst die Holland Malt laat kiemen en drogen komt onder andere uit Frankrijk, Zweden, Denemarken en Nederland. Daarna gaan de verschillende moutsoorten, samen jaarlijks 280 duizend ton, naar brouwerijen over de gehele wereld.
De leiding van de fabriek is in handen van plantmanager Henk Bijma, die er eigenlijk bij toeval achter kwam hoe leuk hij leidinggeven vond. ‘Ik had de HBO techniek afgerond en moest nog de dienstplicht vervullen. Na de vraag of ik niet geïnteresseerd was om een aantal jaren binnen defensie te komen werken, doorliep ik diverse tests en keuringen succesvol. Zodoende leidde defensie me op tot pelotonscommandant bij het Korps Mariniers. Deze functie heb ik met veel plezier een aantal jaren ingevuld. Dat was een goede leerschool. Zo stuurde ik als 23 jarige een dertigtal mannen van zeventien tot veertig jaar aan. Zeer leerzaam en bepalend voor de rest van mijn loopbaan. Het leger geeft je doorzettingsvermogen, vasthoudendheid en zeer veel levenservaring. Het gaf me in ieder geval het vertrouwen om te solliciteren naar een leidinggevende functie bij de Pickwick theefabriek in Joure. De stijl van leidinggeven in het leger is uiteraard wel wat anders dan in een fabriek. Je moet meer met elkaar overleggen en weten wat mensen vinden. In een gevechtssituatie moet je snel handelen en beslissingen nemen, terwijl je in een fabriek meer draagvlak moet krijgen om bepaalde veranderingen door te kunnen voeren. Al geldt ook in die omgeving dat je soms knopen moet doorhakken, zelfs als niet iedereen het ermee eens is.’

Mout

Die tweede baan was direct de introductie naar de voedingsmiddelenindustrie, die Bijma niet meer losliet. Na de thee kwam Bijma terecht in de wereld van het graan: Eerst de melen van Koopmans, daarna de bakkerijproducten van Van der Meulen Meesterbakkers en nu dus de grootste mouterij van Nederland.
‘Deze industrietak heeft zijn eigen dynamiek’, zegt Bijma. ‘Je hebt veel te maken met biochemie, wat processen extra complex maakt. Natuurlijke producten reageren nu eenmaal niet allemaal hetzelfde op de procesparameters en dus moet je continu bijsturen om de kwaliteit optimaal te houden.’
Het moutproces bestaat uit drie delen: eerst wast en weekt men de gerst zodat het graan het vocht op kan nemen. Bijma: ‘Doordat de korrel het vocht opneemt, wordt het kiemproces binnenin de korrel in gang gezet. Van de weekkuip gaat het graan vervolgens naar de kiemvloer, waar het vijf dagen de tijd krijgt om te ontkiemen. Dat proces kunnen we onder andere sturen via temperatuur, luchtverversing en luchtvochtigheid. De korrels kunnen worden besproeid en omgewoeld. Zo worden er omstandigheden gecreëerd waarbij omzettingen van onder andere eiwitten en zetmeel in de korrels gecontroleerd en naar gewenst niveau plaatsvinden. Door regelmatig monsters te nemen, weten we hoe de korrels reageren op de omstandigheden en kunnen we weer bijsturen. Het zal geen verbazing wekken dat hier veel ambacht, smaak en liefde voor het vak bij komt kijken.’
Als laatste stap droogt Holland Malt de korrels tot een vochtgehalte van 45 procent tijdens het weken naar ongeveer vier procent. Dat gebeurt bij temperaturen oplopend tot zo’n tachtig graden Celsius. ‘We gebruiken hiervoor nu veel aardgas’, vervolgt Bijma. ‘Energie, samen met onze grondstoffen, is dan ook een van de grootste kostenposten. De kunst is om zoveel mogelijk rendement uit onze grondstoffen te halen en de energieconsumptie zoveel mogelijk te beteugelen.’

‘Het is vooral mijn verantwoordelijkheid om focus aan te brengen op dingen die ertoe doen.’

Ondernemerschap

De uitvoering van de activiteiten gebeurt met drie teams die twee ploegendiensten bemensen. ‘Door van zes tot twee en van twee tot tien te werken, kunnen we volcontinu door produceren. Het enige wat ik wel aanpaste toen ik hier begon, was de inzet van één extra operator die ook ’s nachts aanwezig blijft. Hoewel dat niet persé nodig is voor de continuïteit van het proces, geeft die extra kracht wel de ruimte om achtergebleven klussen uit te voeren of eventuele verstoringen op te lossen. Ook overloop van werkzaamheden vanuit de tweeploegendienst maakt hij af. Die keuze bleek een goede te zijn omdat de technische dienst daarmee een stuk werd ontlast. Mede daardoor daalde het aantal overwerkuren fors.

Deze aanpak kenmerkt de pragmatische stijl van leidinggeven van Bijma. ‘Uiteindelijk maken de mensen het verschil. Mijn taak is vooral om de bedrijfsmatige structuren aan te brengen die mensen de ruimte geeft om te excelleren. Ik hoef geen diepgravende kennis van alle technische processen te hebben, maar ik moet een technoloog wel de tools aanreiken om de diepte in te kunnen. Net als we overigens ook op sommige posities juist generalisten nodig hebben. Naast de individuele competenties is het natuurlijk net zo belangrijk hoe mensen in een team presteren. Ik vind het vooral mijn verantwoordelijkheid om de focus aan te brengen op dingen die er toe doen. Net als ik probeer dat ondernemerschap bij mensen zelf aan te wakkeren. Uiteindelijk profiteert de organisatie ervan als de verantwoordelijkheden lager in de organisatie liggen. Zeker gezien de grote veranderingen waar we voor staan, zullen de teams nog meer moeten excelleren. Maar dat moet vooral uit hun intrinsieke motivatie komen. Ik vraag dan ook regelmatig waar mensen nu echt trots op zijn. Op die manier motiveer je mensen niet alleen om het beste uit zichzelf te halen, maar kan je ook zien waar ze het beste tot hun recht komen.’

Het is de kunst om de grote einddoelen naar individueel niveau te vertalen, zodat mensen weten wat er van ze wordt verwacht.’

Elektrificatie

De veranderingen waar Bijma op doelt hebben vooral te maken met de duurzame ambities van Holland Malt. Want waar het bedrijf nu nog gas inzet, wordt vanaf 2024 alles elektrisch aangedreven. Bijma: ‘De ombouw van de mouterij is op dit moment het grootste warmtepompenproject van Nederland en een van de grootste van Europa. Een combinatie van een e-boiler, een zogenaamde large scale-warmtepomp en een warmtebuffer in de vorm van een thermisch geïsoleerde opslagtank maakt de stap naar een gasvrije productie mogelijk. Uiteraard kopen we duurzame elektriciteit uit wind en zon in, zodat we straks de meest duurzame mouterij van de wereld zijn. Daarmee onderscheiden we ons en blijven we ook groeien. De biermarkt groeit autonoom al zo’n één procent per jaar en we merken dat brouwerijen ook steeds meer naar duurzame producten vragen. We moeten die groei als team kunnen opvangen.’
Bovendien vergt de verduurzaming ook een herijking van het basisproces. Bijma: ‘Het voordeel van een warmtepomp is dat deze zeer efficiënt is, maar hij presteert wel het beste bij een constante productie. Daar moet het personeel wel rekening mee houden. Een gasinstallatie kan je gemakkelijk even harder of zachter zetten.
Hetzelfde geldt voor het onderhoud. Omdat een warmtepomp een compleet andere techniek is dan een gasbrander, is het onderhoud niet met elkaar te vergelijken. Net als de gasbranders zal ook deze apparatuur door gespecialiseerde bedrijven periodiek moeten worden onderhouden.’

Verduurzaming

Bij grote veranderingen als deze is het volgens Bijma de kunst om met kleine stapjes te beginnen. ‘Mensen moeten eerst snappen waarom we veranderingen doorvoeren en daarna inzicht krijgen in hun eigen rol daarin. Dat betekent dat je vooral in het begin meer tijd moet nemen om het verhaal te vertellen van de duurzame mouterij. Maar ik wil ook vooral inzichtelijk maken wat ik van mensen verwacht. Dat begint bij een resultatenbord welke elke ochtend besproken wordt, maar dat is alleen maar een hulpmiddel. Belangrijker is dat mensen weten waar de lat ligt en hoe ze erboven kunnen komen. Door mensen zelf inzicht te geven, werken ze niet meer reactief, maar proactief op het moment dat ze zien dat het einddoel in gevaar komt. Aan dit eigenaarschap en ondernemerschap hecht ik veel waarde. Door de tien belangrijkste prestatie-indicatoren te volgen, kun je continu bijsturen en optimaliseren. Het is de kunst om de grote einddoelen naar individueel niveau te vertalen zodat mensen weten wat van ze wordt verwacht. Het moet zo pragmatisch werken dat het halen van doelen opgesloten ligt in hun dagelijkse werkroutines en ze kunnen afvinken als ze hun doel hebben bereikt.’

De kleine stapjes die Bijma zette, leidden inmiddels tot besparingen in de operationele kosten. ‘Uiteindelijk is het de kunst om meer volume te bereiken met dezelfde assets. Dat kan alleen maar door de verliezen te beperken en de operationele prestaties te verbeteren. Met de nieuwe installaties zal dat niet anders zijn. De maintenance manager bereidt zich nu al voor op de nieuwe routines en inspectieroutes die hij straks moet lopen om de continuïteit te kunnen garanderen.’

De verbouwing van de mouterij naar honderd procent emissievrij is volgens Bijma een belangrijke stap in de verduurzaming die Holland Malt wil gaan maken. ‘Uiteindelijk moet de hele fabriek anders naar zijn resources kijken om tot een circulair en emissievrij productieproces te komen. Hoe minder verliezen we hebben, hoe beter dat is voor het milieu. Samen met het team heb ik het volste vertrouwen dat we de duurzame ambities waar gaan maken. De eerste emissievrije mouterij ter wereld neerzetten, is dat niet fantastisch?

DE PLANTMANAGER

In deze rubriek ‘De plantmanager’ laten wij elke keer een andere plantmanager aan het woord over zijn werk, visie en bedrijf. Hoe lukt het plantmanagers om succesvol te zijn en kunnen ze anderen daarin inspireren?
Kent u interessante plantmanagers? Mail dan naar redactie@industrielinqs.nl

Delen:

Ik ben een creatieve ondernemer, hoofdredacteur, schrijver, filmer en moderator met een been in de journalistiek en de andere in de techniekfilosofie. Werkend vanuit motieven als duurzaamheid, veiligheid, innovatie, efficiëntie, verantwoordelijkheid. De industriële transformatie volg ik op de voet.

wim@industrielinqs.nl